Οι Λάκκοι στα ριζίτικα τραγούδια

Ριζίτικα λέγονται τα δημοτικά τραγούδια που τραγουδιούνται μέχρι και σήμερα από τους ανθρώπους που ζουν στις Ρίζες. Ρίζες και «χωριά της Ρίζας» λέμε τα χωριά του Νομού Χανίων που βρίσκονται στις ρίζες των Λευκών Ορέων (Μαδάρες).

Δε γνωρίζουμε με ακρίβεια πότε άρχισε να τραγουδιέται το ριζίτικο στα Χανιά. Οι ρίζες των τραγουδιών, όμως, φτάνουν μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Πολλά ριζίτικα φτιάχτηκαν στον καιρό της Eνετοκρατίας. Ακόμα περισσότερα τα χρόνια της Tουρκοκρατίας και αρκετά τα νεότερα χρόνια. Ριζίτικα τραγούδια δημιουργούνται ακόμα και σήμερα (νεοριζίτικα).

Τα θέματα των ριζίτικων τραγουδιών είναι πολλά και ποικίλα: ιστορικά, ηρωικά, θρησκευτικά, ερωτικά, του γάμου, σατιρικά, μοιρολόγια κτλ. Οι σκοποί που τραγουδιούνται τα ριζίτικα είναι πάνω από τριάντα, αλλά με βασικό διαχωρισμό σε τραγούδια «της τάβλας» και «της στράτας». Τα ριζίτικα δεν τραγουδιούνται ποτέ με συνοδεία μουσικού οργάνου. Εξαίρεση αποτελούν τα τραγούδια «της στράτας».

Με το ριζίτικο έχει τραγουδηθεί η ιστορία του τόπου, η οποία, με αυτό το τρόπο, επιβιώνει στη συλλογική μνήμη. Υπάρχουν πολλά ριζίτικα που αναφέρονται σε ηρωικούς τόπους και ανθρώπους. Πολλά, επίσης, ριζίτικα αναφέρονται στους Λάκκους, έμμεσα ή άμεσα: από τα εφτακόσια εξήντα πέντε ριζίτικα της συλλογής του Σταμάτη Αποστολάκη, τα 46 σχετίζονται με τους Λάκκους. Από αυτά, εφτά έχουν αποκλειστικό θέμα του Λάκκους. Τα τραγούδια αυτά είναι:

  1. ‘Που θε να βγει στον Ομαλό, να ‘ν’ αναγυρισμένος
  2. Προβάλετε φωνιάξετε στσι Λάκκους κι εις τ’ Ορθούνι
  3. Στα διαβατάρικα πουλιά το μήνυμα θα δώσω
  4. Φωνή και κλάημαν άκουσα στ’ Ορθούνι και στσι Λάκκους
  5. Προβάλετε ρωτήξετε στσι Λάκκους είντα γίνει
  6. Φύσηξ’, αέρα, φύσηξε, φύσα, βοριά μου, φύσα
  7. Γενές γενές το σέρνουνε το καπετανιλίκι