Γενικές απαιτήσεις
Η ασφαλής χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και η ασφάλεια κατά την εργασία σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, προϋποθέτει:
- Τη σχεδίαση, κατασκευή και συντήρηση των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων μόνο από εξειδικευμένους και εξουσιοδοτημένους για αυτό το σκοπό τεχνικούς (αδειούχους ηλεκτρολόγους).
- Το σχεδιασμό και την κατασκευή των εγκαταστάσεων σύμφωνα με τις κατάλληλες, κατά περίπτωση, προδιαγραφές.
- Την λειτουργία της εγκατάστασης σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις για τις οποίες κατασκευάσθηκε.
- Τον κανονικό έλεγχο και συντήρηση της εγκατάστασης.
- Τη χρησιμοποίηση υλικών και εξοπλισμού που να πληρούν τις προϋποθέσεις ποιότητας και καταλληλότητας που επιβάλλουν τα πρότυπα και οι σχετικοί κανονισμοί.
- Τη χρήση των κατάλληλων μέσων ατομικής προστασίας κατά την εργασία στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις καθώς και η λήψη των αναγκαίων μέτρων ασφάλειας, σύμφωνα με τους κανονισμούς.
Τα θέματα ασφάλειας, στην κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων ρυθμίζονται από πληθώρα κανονισμών και προτύπων, διεθνών και εθνικών. Στην χώρα μας είναι υποχρεωτική η εφαρμογή του Προτύπου ΕΛΟΤ HD 384. Σκοπός του Προτύπου είναι η εξασφάλιση στην πράξη, προστασίας σε πρόσωπα, κτίρια και πράγματα, από τους κινδύνους που προέρχονται από τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας. Σε όσες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε ειδικές εγκαταστάσεις, στις οποίες δεν υπάρχει πρόβλεψη του Προτύπου., γίνεται χρήση διεθνών κανονισμών. Στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις κτιρίων έχουν εφαρμογή οι σειρές των διεθνών προτύπων IEC 60364, τα γερμανικά πρότυπα VDE 100, τα βρετανικά πρότυπα BSI 7671, τα γαλλικά πρότυπα UTE C-15-100, τα ιταλικά αντίστοιχα CEI 64-8 κ.ά.
Βασική επιδίωξη των κανονισμών είναι η ελαχιστοποίηση των κινδύνων και η προστασία των χρηστών από ηλεκτροπληξία. Κίνδυνοι από ηλεκτροπληξία προκύπτουν από:
- Άμεση επαφή με στοιχείο της ηλεκτρικής εγκατάστασης, χωρίς να υπάρχει βλάβη. Ο κίνδυνος αποφεύγεται με προστατευτικά περιβλήματα και μονώσεις.
- Έμμεση επαφή, όταν υπάρχει βλάβη σε στοιχείο της εγκατάστασης. Ο κίνδυνος αποφεύγεται με κατάλληλο συνδυασμό γειώσεων και μέσων προστασίας.
Ταυτόχρονη προστασία από άμεση και έμμεση επαφή επιτυγχάνεται με πολύ χαμηλή τάση.
Πρώτες βοήθειες
Στις δυσμενέστερες περιπτώσεις ηλεκτρικών ατυχημάτων η δίοδος του ηλεκτρικού ρεύματος από τον ανθρώπινο οργανισμό προκαλεί καρδιακή ανακοπή, λόγω βλαβών της καρδιάς, ή αναπνευστική παύση, λόγω βλαβών στο αναπνευστικό σύστημα. Η αναπνευστική παύση οδηγεί σε μικρό χρονικό διάστημα και σε καρδιακή παύση, λόγω μη οξυγόνωσης της καρδιάς. Τα θύματα, στις περιπτώσεις αυτές, χαρακτηρίζονται από άπνοια, ανύπαρκτο ή αδύναμο σφυγμό, είναι μελανιασμένα ή κάτωχρα, βρίσκονται σε κωματώδη κατάσταση και, πιθανόν, με εγκαύματα. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να υποστηριχθεί η αναπνοή και η κυκλοφορίας του αίματος και να εφαρμοσθεί, το ταχύτερο δυνατό, ηλεκτρική απινίδωση στη καρδιά του θύματος (ηλεκτρική απινίδωση είναι η διαδικασία επαναφοράς της καρδιάς σε κανονική λειτουργία με την επιβολή ενός ισχυρού ηλεκτροσόκ σ’ αυτήν). Η υποστήριξη της καρδιάς και της αναπνοής είναι γνωστή σαν καρδιοπνευμονική (ή καρδιοαναπνευστική) αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) και εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση καρδιακής ανακοπής. Ο χρόνος έναρξης εφαρμογής της ΚΑΡΠΑ είναι εξαιρετικά κρίσιμο μέγεθος. Καθυστέρηση πάνω από 4 – 5 λεπτά οδηγεί σε αποτυχία ή σε πολύ σοβαρές νευρολογικές αναπηρίες και μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες.
Η παροχή των πρώτων βοηθειών σε θύματα ηλεκτρικών ατυχημάτων περιλαμβάνει τις παρακάτω ενέργειες:
- Ασφάλεια του ανανήπτη. Δηλαδή διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και μεταφορά του θύματος και του ανανήπτη σε ασφαλή χώρο.
- Περιορισμός βλαβών θύματος. Αφαίρεση ρούχων, παπουτσιών κ.λ.π. που έχουν υπερθερμανθεί προκειμένου να αποφευχθεί η επιδείνωση των εγκαυμάτων. Κατά τη μεταφορά σε ασφαλέστερη θέση ή την αφαίρεση του ρούχων του θύματος, πρέπει να προστατεύεται η σπονδυλική στήλη, αν υπάρχει υποψία για βαρύ τραυματισμό της.
- Κλήση συστήματος παροχής επείγουσας βοήθειας. Η κλήση της επείγουσας βοήθειας (ΕΚΑΒ – 166, ή του πλησιέστερου Σταθμού Α’ Βοηθειών) πρέπει να γίνεται χωρίς χρονοτριβή. Δεν πρέπει να σπαταλιέται πολύτιμος χρόνος για την ειδοποίηση συγγενών ή προσωπικών γιατρών. Οι πληροφορίες που δίνονται πρέπει να είναι σύντομες και σαφείς: Ηλικία και φύλλο θύματος, σύντομη περιγραφή του προβλήματος, τόπος του ατυχήματος με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια, ονοματεπώνυμο και αριθμός ταυτότητας καλούντα και αριθμός τηλεφώνου.
- Καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση. Η ΚΑΡΠΑ εξασφαλίζει αναπνοή για το θύμα και μια ελάχιστη κυκλοφορία του αίματος. Η αναπνοή γίνεται είτε με τη μέθοδο στόμα με στόμα είτε με τη χρήση ειδικής προσωπίδας στο στόμα. Ο αέρας παρέχεται με σταθερό φύσημα για διάστημα 1,5 – 2 s. Ο όγκος του αέρα που προσφέρεται είναι περίπου μισό λίτρο, όσος και ο αέρας που εισέρχεται συνήθως στους πνεύμονες κατά την εισπνοή. Μεγαλύτερη ποσότητα αέρα, αφενός εξαντλεί γρήγορα τον ανανήπτη, και αφετέρου, δεν είναι εκμεταλλεύσιμη από το θύμα, εξαιτίας της μικρής κυκλοφορίας του αίματος.
Η διατήρηση της κυκλοφορίας του αίματος γίνεται με εξωτερική πίεση της καρδιάς (ρυθμική συμπίεση του κάτω μέρους του στέρνου με τις παλάμες). Η συμπίεση του θώρακα πρέπει να είναι ισχυρή (υποχώρηση του θωρακικού τοιχώματος 3 – 3,5 cm). Ο ρυθμός αναπνοών και συμπιέσεων εξαρτάται από τον αριθμό των ανανηπτών. Στην περίπτωση ενός ανανήπτη, μετά από δύο αναπνοές ακολουθούν 15 συμπιέσεις. Όταν το θύμα βοηθιέται από δύο ανανήπτες (ένας για την αναπνοή και ο άλλος για την καρδιά)· μετά από μία αναπνοή ακολουθούν 5 συμπιέσεις. Και στις δύο περιπτώσεις δίνονται 12 αναπνοές και 80 – 100 μαλάξεις το λεπτό. Κάθε 1 – 2 λεπτά διακόπτεται για 5 – 10 δευτερόλεπτα η προσπάθεια για έλεγχο επανόδου του σφυγμού. Η ΚΑΡΠΑ συνεχίζεται μέχρι το θύμα να δείξει σημεία ζωής ή να φτάσει το ασθενοφόρο ή να εξαντληθεί ο ανανήπτης…
Η ΚΑΡΠΑ, για να είναι αποτελεσματική, απαιτεί εκπαιδευμένους ανανήπτες. Όμως, κάθε προσπάθεια, ακόμα και χωρίς εκπαίδευση, είναι πολύ καλύτερη από το τίποτα.
ΧΓΚ
Κοιλιακή μαρμαρυγή. Η μαρμαρυγή των καρδιακών κοιλιών είναι πιθανόν η πιο κοινή αιτία θανάτου από ηλεκτροπληξία. Οι κοιλίες δεν συστέλλονται συντονισμένα, αλλά κάνουν ακανόνιστες και σπασμωδικές συστολές· το αίμα παύει να κυκλοφορεί. Το θύμα χάνει αμέσως τις αισθήσεις του. Ο θάνατος επέρχεται σε μερικά λεπτά από έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο. Η κοιλιακή μαρμαρυγή απαιτεί άμεση καρδιοανάταξη με ηλεκτρική εκκένωση (απινίδωση).
Απινίδωση. Το ηλεκτρικό ρεύμα σαν μέσο για την επαναφορά στη ζωή, μετά το σταμάτημα της καρδιάς, χρησιμοποιήθηκε ήδη από τον 18ο αιώνα. Το 1940 χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία σε ανοικτό θώρακα και το 1956 χρησιμοποιήθηκε εξωτερική συσκευή με εναλλασσόμενο ρεύμα, ο απινιδωτής. Από το 1960 χρησιμοποιείται συνεχές ρεύμα. Οι σημερινοί απινιδωτές έχουν εξελιχθεί και είναι αυτόματες συσκευές. Η επιτυχία της απινίδωσης εξαρτάται από το μέγεθος της έντασης του παλμού του ρεύματος, που θα διέλθει από το μυοκάρδιο, το οποίο πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο: 30 – 40 Α. Στις ΗΠΑ είναι υποχρεωτική η ύπαρξη αυτόματων απινιδωτών σε πολυσύχναστα μέρη και επιτρέπεται η χρήση των σε απλούς πολίτες, μετά από ολιγόωρη εκπαίδευση. Στη χώρα μας η χρήση απινιδωτών γίνεται μόνο από γιατρούς.
