Προβάλετε ρωτήξετε στσι Λάκκους είντα γίνει

Προβάλετε ρωτήξετε στσι Λάκκους είντα ‘γίνει
και τ’ αναφώνι σύρανε και παίζουν τσι καμπάνες.
Μαντάντα των εφέρανε κακά και πικραμένα,
ότι εσκοτωθήκανε πάλι μερκοί Λακκιώτες.
Ο Παρασκάκης είν’ ο γεις κι ο Βεριβάκης άλλος
και ο Μανιάς ο Ξενοφώς κι άλλος ο Χαζιράκης
κι οι δυο οι Μαλιντρέτιδες κι ο Σολιδάκης άλλος
κι ο Οδυσσέας Μάντακας.

Σχόλια και επεξηγήσεις:

Το τραγούδι αναφέρεται στη συμμετοχή Λακκιωτών στο Μακεδονικό Αγώνα και στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913).

  • Παρασκάκης: Παναγιώτης Παρασκάκης (ο Κόκκινος), εθελοντής, σκοτώθηκε στη Μανολιάσα στις 2-12-1912.[Μανολιάσα: οικισμός του δήμου Μπιζανίου του ν. Ιωαννίνων· στους πολέμους του 1912-1913 έγιναν πολλές ελληνοτουρκικές μάχες.]
  • Βεριβάκης: Νικόλαος Βεριβάκης, εθελοντής, σκοτώθηκε στην Ήπειρο στις 3-11-1912.
  • Μανιάς: Ξενοφών Μανιάς, εθελοντής, πέθανε μετά από τραυματισμό σε μάχη στις 30-11-1912.
  • Χαζιράκης: Απόστολος Μ. Χαζίρης, εθελοντής, σκοτώθηκε στην Αετορράχη στις 9-12-1912. [Αετορράχη ή Αετορράχες: Βουνοσειρά της Ηπείρου στο ν. Ιωαννίνων· από Νοέμ. 1912 – Φεβρ. 1913 έγιναν ισχυρές ελληνοτουρκικές συγκρούσεις.]
  • Μαλιντρέτηδες: Δημήτριος Ι. Μαλιντρέτος, εθελοντής, σκοτώθηκε στη Μανολιάσα στις 2-12-1912.
    Νικόλαος Γ. Μαλιντρέτος, εθελοντής, σκοτώθηκε στην Τζουμαγιά στις 20-7-1913. [Τζουμαγιά: Η σημερινή Ηράκλεια, έδρα του δήμου Ηρακλείας του ν. Σερρών· η Τζουμαγιά, την οποία είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, ανακαταλήφθηκε από τους Έλληνες τον Ιούλιο του 1913.]
  • Βεριβάκης: Νικόλαος Βεριβάκης, εθελοντής, σκοτώθηκε στην Ήπειρο στις 3-11-1912.
  • Σολιδάκης: Περικλής Νικ. Σολιδάκης, εθελοντής, σκοτώθηκε στην Τζουμαγιά στις 20-7-1913.
  • Μάντακας: Οδυσσέας Στυλ. Μάντακας, σκοτώθηκε στη Β. Ήπειρο στις 14-9-1914.

Σημείωση: Ο λαϊκός στιχουργός (ή η συλλογική ιστορική μνήμη στο διάβα των χρόνων), λειτούργησε επιλεκτικά, αφού διέσωσε και τραγούδησε λιγότερα ονόματα νεκρών Λακκιωτών από όσα στην πραγματικότητα υπήρξαν. Υποθέτω, ότι στην αρχική σύνθεση του ριζίτικου, για προφανείς λόγους, θα περιλαμβάνονταν όλοι. Η λειψή μορφή που έφτασε ως τις μέρες μας αποτελεί, μάλλον, απλή συνέπεια της συνήθειας, που χαρακτηρίζει όλα τα πολύστιχα ριζίτικα, να μην τραγουδιούνται, σχεδόν ποτέ, ολόκληρα, αλλά μόνον οι πρώτοι τρεισήμισι ή τεσσερισήμισι στίχοι.

Ο κατάλογος των ηρώων εθελοντών Λακκιωτών θα πρέπει να συμπληρωθεί και με τους:

Σκουλής Ε. Καραπάτης (Δρίσκος, 22-11-1912), Εμμανουήλ Νικ. Μανουσάκης (Μανολιάσα, 11-12-1912), Εμμανουήλ Νικ. Καζάλης (Κιλκίς, 19-6-1913), Σπυρίδων Ε. Γιάνναρης (Λαχανάς, 21-6-1913), Νικόλαος Εμμ. Μαναρώλης (Β. Ήπειρος, 20-4-1914), Δημήτριος Γ. Γιανναράκης (10-11-1914), Εμμανουήλ Ι. Σκουλάς (24-5-1914).

Το ριζίτικο τραγουδιέται όπως το γνωστότερο «Ακούστε είντα μηνύσανε του Άδη οι γι αντρειωμένοι»